Compositie benadering


Steeds vaker wordt er in verpleeghuizen gezegd, "we moeten het klokje loslaten bij de zorg voor mensen met dementie". Er moet gekeken worden naar de individuele wensen en voorkeuren van de cliënt, en dat op ieder moment van de dag. Voor veel cliënten biedt dit rust en ruimte bij het wonen in een verpleeghuis. Echter zijn er ook cliënten die juist behoefte hebben aan deze duidelijkheid en structuur. Voornamelijk mensen met dementie zijn gebaat bij een vaste indeling van de dag. Door de structuur los te laten ontstaat er bij deze cliënten juist meer onrust en/of meer apathisch gedrag. De herkenbaarheid van de dag verdwijnt en deze cliënten weten niet meer wat er gaat gebeuren.

Bij opname in een verpleeghuis wordt er vaak gevraagd naar het levensverhaal van de cliënt. Tijdens dit opname gesprek ligt de nadruk op de vroegere jaren van iemands leven. De partner of kinderen proberen dan zo goed mogelijk het leven van de cliënt in te vullen. Uit het opname gesprek kan veel informatie over de cliënt worden gehaald. Toch blijkt regelmatig nadat de cliënt is opgenomen, dat sommige informatie niet meer aansluit bij de huidige situatie rondom een cliënt. Het is daarom van belang om ook te kijken naar de laatste jaren voorafgaand aan de opname, met als doel om iemands (dag)structuur duidelijk te krijgen. Heeft de cliënt de voorkeur om vroeg op te staan of juist uit te slapen? Iemand die altijd in een bakkerij heeft gewerkt zal een andere voorkeur hebben dan iemand die nachtdiensten heeft gedraaid. Daarnaast kan ook het ziektebeeld van invloed zijn op de dag structuur van een cliënt zoals bijv. Lewy Body Dementie.

 

Dagstructuur

Als eenmaal de dagstructuur gebaseerd op de voorkeuren van de cliënt duidelijk is, is het van belang dat iedereen zich aan deze structuur houdt. De cliënt kan de dagstructuur zelf niet meer vast houden, hij heeft hier ondersteuning bij nodig. Hoe je deze structuur samen met de cliënt vast houdt, is niet altijd even makkelijk of duidelijk. Wanneer de afspraken niet duidelijk op papier staan, gaat iedere medewerker op de verpleegafdeling volgens eigen inzicht de cliënt verzorgen en benaderen. De medewerkers doen dit met de beste bedoelingen. De individuele medewerker handelt iedere keer hetzelfde, alleen met een team van 25 wisselt deze benadering bijna iedere dag. Doordat de benaderingswijze iedere dag verschilt, zal de cliënt steeds moeten proberen duidelijk te krijgen hoe de verzorging en de rest van de dag zal verlopen.

 

Empathisch directieve benadering

De compositie benadering probeert een duidelijke basis te geven aan de omgang met de cliënt, met zowel benaderingsafspraken als een communicatiemodel. De compositie benadering is grotendeels gebaseerd op de empathisch directieve benadering van Stichting Staffier te Den Haag. Deze benadering wordt al meer dan 10 jaar toegepast in de praktijk, voornamelijk bij cliënten met de ziekte van Korsakov. De afgelopen jaren is de empathisch directieve benadering ook ingezet binnen Zuyderland Zorgcentra bij cliënten die behoefte hadden aan een duidelijke benadering en herkenbare structuur. Er is gekozen voor een nieuwe naam om deze een betere basis te geven in de dementiezorg. In deze nieuwe benadering zijn elementen meegenomen vanuit o.a. Realiteits Oriëntatie Training (ROT), validation en snoezelen. Hierdoor sluit de compositie benadering beter aan bij de belevingsgerichte zorg die vaak de basis vormt van de zorg voor de cliënten.

 

Positief contactmoment

Voordat de compositie benadering kan worden toegepast bij een cliënt vinden er eerst gesprekken plaats tussen de psycholoog, gedragsverpleegkundige en een zorgmedewerker die rechtstreeks betrokken is bij de cliënt. Samen wordt er gekeken naar de structuren van de cliënt en welke elementen belangrijk zijn in de benadering. De compositie benadering biedt een goede theoretische basis, maar iedere cliënt behoeft een individuele en aangepaste invulling en aanpak. Doordat sommige cliënten voor een lange tijd negatief gedrag laten zien, kan het zijn dat medewerkers ook een steuntje nodig hebben om weer positief contact te krijgen met de cliënt. Om de band tussen cliënt en zorgprofessionals te verbeteren wordt vaak afgesproken om naast de nieuwe vaste dagstructuur, per dienst drie positieve contactmomenten te hebben met de cliënt van minimaal 10 minuten, waarbij het initiatief vanuit de medewerker komt, bijvoorbeeld door samen koffie te drinken of een rondje mee te lopen. Door dit vast te leggen in het begeleidingsplan wordt dit sneller en beter opgepakt dan als dit alleen besproken wordt. Opnieuw positief in contact komen met de cliënt, i.p.v. alleen functioneel contact, wordt hierdoor makkelijker.

Communicatie

De persoonlijke structuur van de cliënt vormt de basis van de gehele benadering, zo ook bij de communicatie. Met behulp van de structuur, ondersteunt door enkele communicatieregels, kan er begeleiding geboden worden bij het doorlopen van de dag. Voor een cliënt met dementie is het verschil tussen een woensdag en een zondag vaak niet duidelijk. De cliënt een dag laten uitslapen, kan juist zorgen voor verwarring en onrust, omdat de dag ineens heel anders loopt dan de cliënt gewend is. Of iemand verzorgd wordt is niet een keuze, wel hoe iemand verzorgd wordt. Wanneer er gevraagd wordt, “goedemorgen, zal ik u komen verzorgen?”. Biedt dit een keuze, waar deze er eigenlijk niet is. Als er gezegd wordt, “goedemorgen, ik kom u verzorgen”. Biedt dit meer duidelijkheid voor de cliënt, Wel is van belang dat goed is uitgezocht, op welk tijdstip de cliënt verzorgd wil worden, zodat er niet voorbij wordt gegaan aan de wensen van de cliënt. Het communicatiemodel (5K-model) van Hans Lindenhoff geeft medewerkers een concreet model op welke manier er met de cliënt gecommuniceerd wordt. Aangevuld met enkele regels, zoals eerder genoemd, biedt de compositie benadering hierdoor ook handvaten bij de communicatie.

 

Training 

Nadat de afspraken en de structuur zijn uitgewerkt en vastgelegd, is het goed om eerst een training aan het team te geven. Tijdens de training wordt de nieuwe benadering toegelicht en wordt er aan de hand van casussen geoefend met het communicatiemodel. De benadering heeft als valkuil dat medewerkers doorschieten in het opleggen van structuur en niet goed blijven luisteren naar de behoefte van de cliënt. Om de medewerkers hierbij te ondersteunen en op tijd in te kunnen grijpen als deze valkuilen optreden, is nauw contact tussen de psycholoog en de afdeling nodig. Dit kan eventueel worden ondersteund door de gedragsverpleegkundige. Ook is een regelmatige evaluatie nodig om de structuur optimaal te houden en afspraken af te stemmen.

 

Hoofddoel

Het hoofddoel van de compositie benadering is om medewerkers op een juiste manier structuur en duidelijkheid te bieden aan de cliënten met dementie. Warme zorg en dagelijkse structuur zijn in evenwicht waardoor de cliënt zich prettiger voelt bij zijn dagelijkse bezigheden. Natuurlijk zijn er nog veel meer elementen die van toepassing zijn bij deze benadering, deze worden steeds besproken binnen de training. Zoals eerder gezegd, iedere cliënt behoeft een andere structuur en andere afspraken. Een goede afstemming en voldoende/ regelmatige evaluatie is daarom belangrijk. Het klokje van de afdeling moet dus zeker worden losgelaten, maar niet het klokje van de cliënt!